Cây Cối Xay

Cây cối xay là một loại cây mọc hoang dại quen thuộc với người dân Việt Nam nhưng lại ẩn chứa nhiều tác dụng chữa bệnh tuyệt vời. Trong bài viết này sẽ khám phá chi tiết về đặc điểm, công dụng, cách sử dụng an toàn và những lưu ý quan trọng khi sử dụng dược liệu quý này.

Thông tin tổng quan

Cây cối xay, còn được gọi là cây nhĩ hương thảo, cây kim hoa thảo, ma mãnh thảo, cây dằng xay. Tên khoa học của dược liệu là Abutilon indicum. Loài cây này được sử dụng rộng rãi trong Y học cổ truyền để điều trị nhiều bệnh lý khác nhau.

Đặc điểm hình thái

• Thân: Cây nhỏ, dạng bụi, cao khoảng 1 – 2m, thân cây có nhiều lông mềm.
• Lá: Lá mọc so le, cuống dài, lá hình tim, mép lá có răng cưa. Phiến lá dài khoảng 5 – 10cm, rộng 4 – 8cm, có lông mịn bao phủ.
• Hoa: Hoa mọc đơn độc ở nách lá, có màu vàng cam nổi bật. Hoa có 5 cánh, đường kính khoảng 2 – 3cm.
• Quả: Quả hình cầu dẹt, có nhiều múi, khi chín sẽ tự tách ra để phát tán hạt.

Phân bố

Cây cối xay là loại cây ưa sáng, thường mọc hoang dại ở khắp nơi. Cây có thể phát triển mạnh mẽ ở nhiều môi trường khác nhau, từ đất cát pha, đất sét đến đất đồi núi.

• Tại Việt Nam: Cây phổ biến ở các tỉnh trung du và miền núi phía Bắc như Lào Cai, Yên Bái, Hà Giang. Ngoài ra, cây cũng được tìm thấy ở các vùng đồng bằng sông Hồng và khu vực Tây Nguyên.
• Trên thế giới: Cây mọc nhiều ở các nước nhiệt đới như Ấn Độ, Thái Lan, Campuchia và một số nước khu vực Đông Nam Á.

Bộ phận sử dụng, thu hái

Hầu như tất cả các bộ phận của cây cối xay đều có thể được sử dụng làm thuốc, bao gồm: rễ, thân, lá, hoa và quả.

• Thu hái: Người ta thường thu hái quanh năm, nhưng tốt nhất là vào mùa hè khi cây đang ra hoa.
• Chế biến: Sau khi thu hái, cây được rửa sạch, cắt nhỏ, phơi khô hoặc sấy khô để bảo quản và sử dụng dần.

Thành phần hóa học

Nghiên cứu khoa học chỉ ra thành phần hoạt chất chứa trong cây cối xay như sau:

• Tinh dầu chiết xuất từ cây có chứa các chất gồm alemen, β-pinen, borneol, caryophyllene oxide, cineol, geraniol và fentanyl aceta.
• Dược liệu giàu flavonoid, bao gồm gossypin, gossypitin, cyanidin-3-rutinosid, cùng các hợp chất phenol. 
• Ngoài ra, cây còn chứa các acid amin thiết yếu như alanin, acid glutamic, arginin và valin, cùng với các acid hữu cơ và đường tự nhiên.

Tác dụng của cây cối xay đối với sức khỏe người dùng

Một số công dụng nổi bật của cây cối xay phải kể đến như:

• Hỗ trợ điều trị bệnh ngoài da: Nhờ đặc tính kháng khuẩn và chống viêm, cây cối xay được dùng để trị mụn nhọt, lở ngứa, eczema, viêm da cơ địa,…
• Giảm đau và sưng viêm: Dược liệu có khả năng giảm đau và sưng viêm hiệu quả, thường được sử dụng trong điều trị đau nhức xương khớp, đau răng, đau bụng kinh,…
• Hỗ trợ điều trị bệnh đường hô hấp: Giúp làm dịu cổ họng, giảm ho, long đờm, hỗ trợ điều trị viêm họng, viêm phế quản,…
• Lợi tiểu: Cây cối xay có tác dụng lợi tiểu, giúp tăng cường bài tiết nước tiểu, từ đó hỗ trợ điều trị các bệnh lý về đường tiết niệu như tiểu buốt, tiểu rắt, tiểu ra máu, sỏi thận,…
• Cải thiện tiêu hóa: Dược liệu được sử dụng để chữa trị các vấn đề về tiêu hóa như tiêu chảy, kiết lỵ, táo bón,…
• Chữa phù thũng: Tác dụng lợi tiểu từ dược liệu cũng giúp giảm phù nề, đặc biệt là phù thũng sau sinh.
• Cải thiện thính lực: Một số bài thuốc dân gian sử dụng cây cối xay để cải thiện thính lực, chữa ù tai, điếc.

Đối tượng nên – không nên dùng

Dưới đây là danh sách đối tượng được khuyến cáo nên hoặc không nên sử dụng dược liệu cây cối xay trong trị bệnh.

Đối tượng nên dùng:

• Người bị bệnh về tiết niệu: Người bị tiểu buốt, tiểu rắt, tiểu ra máu, sỏi thận, phù thũng,…
• Người bị các bệnh lý về da: Người bị dị ứng, mẩn ngứa, mụn nhọt.
• Người bị các vấn đề về tai: Bị ù tai, điếc tai do các vấn đề phong nhiệt hoặc viêm nhiễm.
• Người bị cảm cúm, sốt: Có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, giúp hạ sốt, giảm đau.
• Người bị đau nhức xương khớp: Thích hợp cho người già, người bị viêm khớp hoặc đau lưng mỏi gối do phong thấp.

Đối tượng không nên dùng

• Người có cơ địa hàn (thể trạng lạnh).
• Phụ nữ mang thai.
• Người đang cho con bú.
• Trẻ em dưới 6 tuổi.
• Người cơ địa dị ứng thành phần cây cối xay.
• Người đang trong quá trình sử dụng thuốc điều trị bệnh khác.

Cách sử dụng và các bài thuốc từ cây cối xay

Cây cối xay có thể được sử dụng dưới nhiều dạng khác nhau, bao gồm:

• Sắc nước uống: Lấy khoảng 30g cây cối xay khô sắc với 1 lít nước, uống trong ngày.
• Giã nát đắp ngoài da: Dùng lá tươi giã nát, đắp lên vùng da bị bệnh.
• Nghiền thành bột: Hạt cối xay sao vàng, nghiền thành bột, uống với nước ấm.

Ngoài ra, cây cối xay được kết hợp với dược liệu phù hợp giúp tăng hiệu quả điều trị bệnh:

• Hỗ trợ hạ sốt và giảm cảm mạo: Cối xay 12g, cát căn 10g, bạc hà 10g, địa liền 8g, bạch chỉ 4g, cỏ mần trầu 12g, cam thảo đất 8g. Đem tất cả nguyên liệu đã chuẩn bị với định lượng trên sắc nước uống.
• Điều trị khó tiểu: Rễ cây cối xay 30g, rễ cỏ xước 20g, rễ cây ngái 50g, thổ phục linh 50g, bông mã đề 25g. Nấu các dược liệu với 600ml nước, đun cô đặc còn 300ml. Chia đều nước thuốc để uống 3 lần trong ngày.
• Giảm phù nề sau sinh: Lá cây cối xay 30g và ích mẫu 20g đem sắc với nước và sử dụng.
• Cải thiện tiểu buốt, tiểu rắt do thấp nhiệt: 30g cây cối xay, 20g bông mã đề, 20g rễ tranh, 20g râu ngô, 20g cỏ mần trầu, 20g rau má. Sắc cùng 650ml nước, đun còn 250ml để uống trước bữa ăn. 
• Giảm đau xương khớp: 5g cối xay khô, 3g rau muống biển, 5g rễ cây xấu hổ, 3g lá lạc tiên, 3g rễ cỏ xước, 3g lá lốt. Đem rửa sạch, thái nhỏ và phơi khô các vị thuốc, sau đó hãm nước uống thay trà mỗi ngày.
• Hỗ trợ đau tai, cải thiện thính lực: Sử dụng rễ cối xay, vọng giang nam, mộc hương, mỗi loại 60g, nấu cùng đuôi lợn để dùng.

Giá bán bao nhiêu? Mua ở đâu?

Giá bán cây cối xay khô hiện nay dao động khá nhiều, thường từ 70.000 – 150.000 đồng/kg. Bạn có thể mua dược liệu này ở những nơi sau:

• Các cửa hàng bán thuốc nam và thuốc Bắc.
• Các chợ truyền thống.
• Sàn thương mại điện tử.

Lưu ý khi sử dụng cây cối xay

Khi sử dụng dược liệu sẽ cần lưu ý một số điểm sau để đảm bảo an toàn và hiệu quả:

• Chú ý liều lượng: Liều lượng thường dùng là 5 – 10g dược liệu khô hoặc 10 – 40g dược liệu tươi mỗi ngày.
• Theo dõi phản ứng cơ thể: Nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu bất thường nào như dị ứng, buồn nôn, đau bụng, … cần ngừng sử dụng các bài thuốc từ cây cối xay và tham khảo ý kiến bác sĩ.
• Bảo quản đúng cách: Dược liệu nên được phơi khô, bảo quản ở nơi khô ráo, tránh ẩm mốc. Sử dụng nếu bị mốc hoặc biến chất có thể gây hại cho sức khỏe.
• Kết hợp các thuốc khác: Nếu đang sử dụng thuốc tây, cần hỏi ý kiến bác sĩ để tránh tương tác thuốc, đặc biệt là thuốc lợi tiểu hoặc thuốc điều trị bệnh tim mạch.

Hy vọng bài viết này đã cung cấp những thông tin hữu ích về cây cối xay. Nếu đang tìm kiếm một phương pháp điều trị tự nhiên, lành tính thì dược liệu này chính là một lựa chọn đáng cân nhắc. Tuy nhiên, để phát huy hiệu quả tối đa và đảm bảo an toàn, việc sử dụng sẽ cần tuân thủ theo hướng dẫn của các chuyên gia Y học cổ truyền.