Hắc Lào

Hắc lào là bệnh lý da liễu thường xuất hiện ở vùng da ẩm ướt, gây ngứa ngáy, khó chịu và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Nghiên cứu về nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát và ngăn ngừa bệnh hiệu quả.

Hắc lào là gì? Các vị trí thường gặp

Hắc lào, còn được gọi là lác đồng tiền, là một bệnh nhiễm trùng da phổ biến do nấm gây ra. Bệnh có thể xuất hiện trên nhiều vùng da khác nhau của cơ thể, đặc biệt là những vùng dễ đổ mồ hôi và giữ ẩm như:

• Ở bẹn: Thường xuất hiện ở vùng bẹn, mặt trong đùi, mông, có thể lan rộng xuống bìu ở nam giới hoặc lên vùng mu ở nữ giới.
• Ở chân (nấm ăn chân): Thường xuất hiện ở kẽ ngón chân, lòng bàn chân. 
• Ở thân mình: Xuất hiện các mảng tròn, đỏ, ngứa ở ngực, lưng, bụng.
• Ở da đầu: Gây ngứa da đầu, rụng tóc, có thể xuất hiện các mảng da đỏ, đóng vảy.

Nguyên nhân gây hắc lào

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến bệnh hắc lào, bao gồm:

Do nấm:

• Các loại nấm dermatophyte: Đây là nguyên nhân chính gây ra bệnh hắc lào. Ba loại nấm phổ biến nhất gây bệnh là Trichophyton, Microsporum và Epidermophyton.
• Môi trường thuận lợi cho nấm phát triển: Nấm phát triển mạnh trong môi trường ẩm ướt, ấm áp và thiếu ánh sáng. Do đó, thường xuyên đổ mồ hôi, mặc quần áo ẩm ướt hoặc sống trong môi trường ẩm thấp có nguy cơ cao bị bệnh.

Lây từ người khác hoặc từ vật nuôi:

• Tiếp xúc trực tiếp với người bị bệnh: Nấm hắc lào có thể lây lan qua tiếp xúc trực tiếp với vùng da bị nhiễm bệnh của người khác.
• Tiếp xúc gián tiếp qua vật dụng: Nấm cũng có thể lây lan qua việc dùng chung các vật dụng cá nhân như quần áo, khăn tắm, lược, mũ bảo hiểm,… với người bị bệnh.
• Tiếp xúc với động vật: Một số loại động vật như chó, mèo cũng có thể mang nấm hắc lào và lây sang người.

Yếu tố nguy cơ khác:

• Vệ sinh kém: Vệ sinh cá nhân kém tạo điều kiện cho nấm phát triển và gây bệnh.
• Sức đề kháng yếu: Người bị tiểu đường, HIV/AIDS hoặc đang sử dụng thuốc ức chế miễn dịch có hệ miễn dịch yếu nên nguy cơ cao bị hắc lào.
• Mặc quần áo chật, bí: Quần áo chật, bí khiến da không được thông thoáng, tạo môi trường thuận lợi cho nấm phát triển.
• Béo phì: Người béo phì thường có nhiều nếp gấp da, tạo điều kiện cho nấm phát triển.

Đối tượng nguy cơ mắc cao

Các đối tượng nguy cơ mắc hắc lào cao bao gồm:

• Người sống trong môi trường nóng ẩm: Khí hậu nhiệt đới, nóng ẩm (như Việt Nam) dễ tạo điều kiện cho nấm phát triển.
• Người vệ sinh cá nhân kém: Không tắm rửa sạch sẽ, mặc đồ ẩm, chật.
• Người lao động trong môi trường ẩm ướt: Công nhân, nông dân, ngư dân,… thường xuyên tiếp xúc mồ hôi hoặc nước bẩn mà không có điều kiện vệ sinh tốt.
• Người có hệ miễn dịch suy giảm: Trẻ em, người già, người mắc bệnh mạn tính (tiểu đường, HIV/AIDS).
• Vận động viên và người chơi thể thao: Vận động viên bơi lội, người chơi bóng đá, bóng rổ hoặc các môn thể thao thường xuyên đổ mồ hôi và tiếp xúc cơ thể.
• Người tiếp xúc với động vật nhiễm nấm: Nuôi chó mèo hoặc tiếp xúc động vật bị bệnh.
• Người có da tổn thương: Vết xước hoặc trầy tạo cơ hội cho nấm xâm nhập.
• Người có cơ địa dễ đổ mồ hôi: Người có tuyến mồ hôi hoạt động mạnh, nhất là ở vùng nách, háng, chân khiến da luôn trong trạng thái ẩm ướt.

Triệu chứng hắc lào

Các triệu chứng điển hình của hắc lào gồm:

• Ngứa: Cơn ngứa có thể từ nhẹ đến dữ dội, gây khó chịu và ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày. Ngứa thường tăng lên khi trời nóng, đổ mồ hôi hoặc về đêm.
• Nổi mẩn đỏ: Xuất hiện các mảng da đỏ, có hình dạng tròn hoặc bầu dục, với ranh giới rõ ràng. Các mảng này có kích thước nhỏ như đồng xu hoặc lớn hơn.
• Vảy da: Bề mặt vùng da bị tổn thương thường khô, bong tróc vảy.
• Mụn nước: Ở rìa của mảng đỏ có thể xuất hiện các mụn nước nhỏ li ti, gây ngứa ngáy.
• Cảm giác nóng rát: Một số trường hợp cảm thấy nóng rát ở vùng da bị nhiễm trùng.

Hắc lào nguy hiểm không?

Hắc lào là một bệnh nhiễm trùng da lành tính, không gây nguy hiểm đến tính mạng. Tuy nhiên, nó gây ra nhiều phiền toái và cũng tiềm ẩn một số nguy cơ nếu không được điều trị đúng cách.

Những phiền toái hắc lào gây ra:

• Ngứa ngáy dữ dội: Cơn ngứa do hắc lào có thể rất khó chịu, ảnh hưởng đến giấc ngủ, công việc và sinh hoạt hàng ngày.
• Mất thẩm mỹ: Các mảng da đỏ, bong tróc do hắc lào gây mất thẩm mỹ, khiến người bệnh tự ti, ngại giao tiếp.
• Ảnh hưởng tâm lý: Ngứa ngáy kéo dài, tự ti về ngoại hình có thể ảnh hưởng đến tâm lý, gây căng thẳng, lo âu.

Những nguy cơ tiềm ẩn:

• Lây lan: Hắc lào rất dễ lây lan sang các vùng da khác trên cơ thể hoặc lây cho người khác.
• Nhiễm trùng thứ phát: Vùng da bị hắc lào tổn thương tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập gây nhiễm trùng thứ phát, khiến bệnh nặng hơn và khó điều trị.
• Để lại sẹo: Trong một số trường hợp, hắc lào có thể để lại sẹo thâm, ảnh hưởng đến thẩm mỹ.
• Chàm hóa: Nếu không được điều trị dứt điểm, hắc lào có thể chuyển sang mãn tính, gây chàm hóa da, khó điều trị hơn.

Phương pháp chẩn đoán

Dưới đây là các phương pháp chẩn đoán hắc lào:

Khám lâm sàng:

• Bác sĩ sẽ quan sát kỹ vùng da bị tổn thương, đánh giá các đặc điểm như hình dạng, kích thước, màu sắc, vị trí của tổn thương, cũng như các triệu chứng kèm theo như ngứa, bong tróc da…
• Bác sĩ cũng sẽ hỏi về tiền sử bệnh, các yếu tố nguy cơ và các loại thuốc đang sử dụng để hỗ trợ chẩn đoán.

Khám cận lâm sàng:

• Soi tươi bằng KOH: Bác sĩ sẽ cạo vảy da từ vùng da bị tổn thương, sau đó ngâm trong dung dịch KOH (kali hydroxit) giúp quan sát nấm rõ hơn dưới kính hiển vi.
• Nuôi cấy nấm: Mẫu vảy da từ vùng da bị tổn thương và nuôi cấy trong môi trường đặc biệt. Sau một thời gian, nấm sẽ phát triển thành khuẩn lạc, từ đó xác định được loại nấm.
• Đèn Wood: Chiếu đèn Wood lên vùng da bị tổn thương có thể giúp phân biệt một số loại nấm.
• Sinh thiết da: Mẫu da được lấy từ vùng da bị tổn thương và quan sát dưới kính hiển vi để tìm kiếm dấu hiệu của nấm và các bất thường khác.

Phương pháp điều trị hắc lào

Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh hắc lào, bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp:

Sử dụng thuốc Tây y

Có nhiều loại thuốc được sử dụng cho trường hợp hắc lào từ nhẹ đến nặng:

• Thuốc bôi ngoài da: Đối với trường hợp nhẹ, bác sĩ chỉ định các loại kem, thuốc mỡ hoặc dung dịch chống nấm để thoa trực tiếp lên vùng da bị ảnh hưởng, bao gồm Ketoconazole, Miconazole, Butenafine, Terbinafine, Clotrimazole.
• Thuốc uống: Trường hợp bệnh nặng hoặc lan rộng sẽ được kê đơn thuốc kháng nấm đường uống để tăng cường hiệu quả điều trị. Các loại thuốc thường được sử dụng bao gồm Itraconazole, Terbinafine, Fluconazole.

Dùng mẹo tự nhiên

Bệnh hắc lào có thể được hỗ trợ điều trị bằng một số nguyên liệu tự nhiên như:

• Tỏi: Tỏi chứa allicin có khả năng kháng nấm và kháng khuẩn. Để sử dụng, nghiền nát vài tép tỏi, trộn với dầu ô liu hoặc dầu dừa, sau đó thoa hỗn hợp lên vùng da bị ảnh hưởng và để trong khoảng 2 giờ trước khi rửa sạch.
• Giấm táo: Giấm táo có đặc tính kháng nấm tự nhiên. Ngâm một miếng bông vào giấm táo nguyên chất và thoa lên khu vực bị hắc lào 3 lần mỗi ngày.
• Nha đam: Gel nha đam làm dịu da và kháng khuẩn. Thoa gel nha đam tươi lên vùng da bị nhiễm nấm 3 – 4 lần mỗi ngày để giảm ngứa và viêm.
• Dầu dừa: Các axit béo trong dầu dừa có khả năng phá hủy màng tế bào của nấm. Thoa dầu dừa nguyên chất lên vùng da bị hắc lào 3 lần mỗi ngày để hỗ trợ điều trị.

Đông y trị hắc lào

Trong Y học cổ truyền, có nhiều bài thuốc được sử dụng để điều trị hiệu quả bệnh hắc lào như sau:

Bài thuốc 1:

• Thành phần dược liệu: 12g đương quy, 12g sinh địa, 12g đào nhân, 12g xích thược, 10g xuyên khung, 10g hồng hoa.
• Cách dùng: Sắc các dược liệu trên với 1 lít nước, đun đến khi còn 500ml. Chia uống trước các bữa ăn chính trong ngày.

Bài thuốc 2:

• Thành phần dược liệu: 20g thục địa, 12g đương quy, 15g sinh địa, 12g thiên đông, 20g hoàng kỳ, 12g mạch đông, 6g thăng ma, 12g ngũ vị tử, 12g hoàng cầm, 10g hồng hoa, 12g đào nhân, 12g lâu nhân.
• Cách dùng: Sắc toàn bộ dược liệu với 1 lít nước. Khi nước sôi, chắt ra và uống trong ngày.

Bài thuốc 3:

• Thành phần dược liệu: 75g bạch phàn (phèn chua), 75g hùng hoàng.
• Cách dùng: Nghiền hai vị thuốc thành bột mịn, cho vào túi vải sạch và chườm lên vùng da bị lác đồng tiền.

Biện pháp phòng tránh

Để phòng tránh bệnh hắc lào, cần thực hiện các biện pháp sau:

• Giữ vệ sinh cá nhân: Tắm rửa hàng ngày, đặc biệt sau khi đổ mồ hôi, để loại bỏ vi nấm trên da.
• Tránh dùng chung đồ cá nhân: Không sử dụng chung quần áo, khăn tắm, giày dép với người khác để ngăn ngừa lây nhiễm.
• Mặc quần áo thoáng mát: Chọn trang phục rộng rãi, chất liệu thấm hút mồ hôi, tránh mặc đồ ẩm ướt hoặc quá chật.
• Giữ môi trường sống sạch sẽ: Vệ sinh chăn, ga, gối, đệm thường xuyên và duy trì không gian sống khô ráo, thoáng mát.
• Hạn chế tiếp xúc với nguồn lây: Tránh tiếp xúc trực tiếp với người hoặc động vật bị nhiễm nấm, nếu cần, hãy sử dụng biện pháp bảo vệ như găng tay.
• Tăng cường hệ miễn dịch: Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, tập luyện thể dục đều đặn và nghỉ ngơi hợp lý để nâng cao sức đề kháng.
• Tránh môi trường ẩm ướt: Hạn chế ở lâu trong môi trường nóng ẩm và thay quần áo ngay sau khi bị ướt để tránh tạo điều kiện cho nấm phát triển.

Hắc lào gây ra những triệu chứng khó chịu và cũng tiềm ẩn nhiều biến chứng nhưng hoàn toàn có thể chữa khỏi. Việc giữ vệ sinh sạch sẽ, tắm rửa thường xuyên là cách tốt nhất để phòng tránh bệnh lý này. Nếu thấy những dấu hiệu lạ trên da, đừng ngại đến gặp bác sĩ để được khám và điều trị.