Đau Đầu

Đau đầu là một triệu chứng phổ biến mà hầu hết chúng ta đều từng trải qua ít nhất một lần trong đời. Cơn đau có thể âm ỉ, dai dẳng hoặc dữ dội, ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng cuộc sống và công việc. Vậy đau đầu là gì? Có những loại nào? Làm thế nào để nhận biết và điều trị hiệu quả? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.

Đau đầu là gì?

Đau đầu hay còn gọi là nhức đầu, là một triệu chứng phổ biến, được đặc trưng bởi cảm giác đau, khó chịu hoặc căng tức ở vùng đầu. Cơn đau có thể khu trú tại một vị trí cụ thể hoặc lan tỏa khắp đầu, với cường độ và tính chất đa dạng, từ âm ỉ, dai dẳng đến dữ dội, đột ngột.

Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khoảng 50% người trưởng thành trên toàn cầu trải qua ít nhất một cơn đau đầu trong một năm. Mặc dù tỷ lệ mắc bệnh có thể khác nhau tùy theo vùng địa lý, nhưng đau đầu vẫn luôn là một trong những vấn đề sức khỏe phổ biến nhất.

Đau đầu không chỉ đơn thuần là một triệu chứng khó chịu, mà còn có thể là dấu hiệu cảnh báo của nhiều bệnh lý tiềm ẩn. Do đó, việc nhận biết và đánh giá đúng mức độ nghiêm trọng của cơn đau đầu là vô cùng quan trọng.

Phân loại đau đầu:

• Đau đầu nguyên phát: Không do tổn thương thực thể, chiếm khoảng 90% các trường hợp đau đầu. Ví dụ: đau nửa đầu, đau đầu căng cơ, đau đầu từng cụm.
• Đau đầu thứ phát: Là triệu chứng của một bệnh lý tiềm ẩn, chiếm khoảng 10% các trường hợp nhức đầu. Ví dụ: đau do chấn thương sọ não, u não, viêm màng não.

Triệu chứng của đau đầu

Triệu chứng nhức đầu rất đa dạng, tùy thuộc vào nguyên nhân và loại bệnh. Một số triệu chứng thường gặp bao gồm:

• Cảm giác đau: Âm ỉ, dữ dội, đau nhói, đau như bị bóp nghẹt,…
• Vị trí đau: Một bên đầu, hai bên đầu, vùng trán, thái dương, đỉnh đầu, sau gáy,…
• Thời gian đau: Vài phút, vài giờ, vài ngày, hoặc kéo dài dai dẳng.
• Các triệu chứng kèm theo: Buồn nôn, nôn, chóng mặt, mờ mắt, ù tai, chảy nước mắt, sổ mũi,…

Dựa vào các đặc điểm này, có thể phân loại bệnh thành nhiều loại khác nhau, chẳng hạn như:

• Đau đầu căng cơ: Cảm giác đau âm ỉ, như bị bó chặt ở hai bên đầu, thường do căng thẳng, stress, hoặc ngồi làm việc sai tư thế.
• Đau nửa đầu (Migraine): Cơn đau dữ dội, thường chỉ ở một bên đầu, kèm theo buồn nôn, sợ ánh sáng và tiếng ồn.
• Đau đầu từng cụm: Đau dữ dội, tập trung quanh vùng mắt, thường xuất hiện vào ban đêm, kèm theo chảy nước mắt, nghẹt mũi.

Ngoài ra còn có nhiều loại đau đầu khác như đau do viêm xoang, đau do tăng huyết áp, đau sau chấn thương,…

Nguyên nhân gây triệu chứng đau đầu

Như đã đề cập, nhức đầu có thể do nhiều nguyên nhân gây ra. Có thể chia thành hai nhóm chính:

• Đau đầu nguyên phát: Đây là nhóm nguyên nhân phổ biến nhất, chiếm đến 90% các trường hợp nhức đầu. Đau đầu nguyên phát không do bệnh lý tiềm ẩn, thường gặp nhất là đau đầu căng cơ, đau nửa đầu, đau từng cụm. Các yếu tố như căng thẳng, stress, thiếu ngủ, thay đổi thời tiết, chế độ ăn uống,… có thể kích hoạt các cơn đau nguyên phát.
• Đau đầu thứ phát: Nhóm này chiếm khoảng 10% các trường hợp, là triệu chứng của một bệnh lý tiềm ẩn. Các nguyên nhân gây đau thứ phát bao gồm:
  • Bệnh lý thần kinh: U não, xuất huyết não, viêm màng não, chấn thương sọ não,…
  • Bệnh lý toàn thân: Nhiễm trùng, sốt cao, huyết áp cao, rối loạn nội tiết,…
  • Các bệnh lý khác: Viêm xoang, bệnh lý mắt, tai mũi họng, răng hàm mặt,…

Đau đầu có nguy hiểm không? Biến chứng

Hầu hết các cơn đau nhức ở đầu đều lành tính và không gây ra biến chứng nguy hiểm. Tuy nhiên, nếu đau nhức đầu kèm theo các triệu chứng như sốt cao, co giật, cứng cổ, rối loạn thị giác, yếu liệt tay chân,… thì cần đi cấp cứu ngay lập tức vì có thể là dấu hiệu của những bệnh lý nghiêm trọng như viêm màng não, xuất huyết não, đột quỵ,…

Ngoài ra, đau đầu kéo dài, tái phát thường xuyên cũng ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng cuộc sống, gây khó ngủ, mất tập trung, giảm hiệu suất làm việc, thậm chí dẫn đến trầm cảm, lo âu.

Cách chẩn đoán bệnh chính xác

Chẩn đoán đau đầu là một quá trình gồm nhiều bước, nhằm xác định chính xác loại đau và nguyên nhân gây ra. Quá trình này đòi hỏi sự kết hợp giữa khai thác bệnh sử, khám lâm sàng và các xét nghiệm cận lâm sàng.

• Tiền sử bệnh: Các đặc điểm của cơn đau, thời gian xuất hiện, tần suất, các triệu chứng kèm theo, tiền sử bệnh lý của bản thân và gia đình,…
• Khám lâm sàng: Khám thần kinh, đo huyết áp, khám các cơ quan khác để tìm kiếm các dấu hiệu bất thường.
• Xét nghiệm cận lâm sàng: Xét nghiệm máu, chụp X-quang, CT, MRI,… nếu cần thiết.

Đối tượng nguy cơ cao

Đau đầu có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi và giới tính, tuy nhiên, một số đối tượng có nguy cơ cao hơn, bao gồm:

• Phụ nữ, đặc biệt là trong giai đoạn kinh nguyệt hoặc mãn kinh do sự thay đổi nội tiết tố.
• Người ít vận động và thường xuyên làm việc với máy tính.
• Người có tiền sử gia đình bị đau nửa đầu.
• Người hay sử dụng rượu bia, cà phê, thuốc lá.
• Người thường xuyên lo âu, stress, trầm cảm.

Phương pháp điều trị đau đầu

Việc điều trị bệnh cần dựa trên nguyên nhân gây ra cơn đau, loại đau và mức độ nghiêm trọng của triệu chứng. Mục tiêu điều trị là giảm đau, ngăn ngừa cơn đau tái phát và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Các phương pháp điều trị bệnh bao gồm:

Sử dụng thuốc tân dược

Các loại thuốc tân dược thường được bác sĩ chỉ định tập trung vào việc giảm đau, kiểm soát triệu chứng và ngăn ngừa cơn đau tái phát. Các loại thuốc thường dùng như:

Thuốc giảm đau không kê đơn:

• Paracetamol: Có công dụng hạ sốt, giảm đau. Liều dùng thường được chỉ định cho người lớn là 500mg/lần, tối đa 4g/ngày.
• Thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs): Naproxen, Ibuprofen, Diclofenac… Vừa giảm đau, vừa kháng viêm. Liều dùng tùy thuộc vào loại thuốc và tình trạng bệnh.

Thuốc kê đơn: Được sử dụng trong trường hợp đau nặng, đau dai dẳng hoặc các loại đau đặc hiệu.

• Thuốc điều trị đau nửa đầu:
  • Triptan: Zolmitriptan, Sumatriptan, Rizatriptan… Giúp co mạch máu não, giảm viêm và giảm đau.
  • Ergot alkaloid: Dihydroergotamine, Ergotamine… Có tác dụng tương tự Triptan nhưng ít được sử dụng hơn do nhiều tác dụng phụ.
  • Thuốc chống nôn: Domperidone, Metoclopramide… Giúp giảm buồn nôn và nôn, thường được dùng kèm với thuốc giảm đau.
• Thuốc điều trị đau đầu từng cụm:
  • Oxy liệu pháp: Hít thở oxy nồng độ cao qua mặt nạ.
  • Triptan: Sumatriptan dạng tiêm hoặc xịt mũi.
  • Thuốc chẹn kênh canxi: Verapamil.
  • Corticosteroid: Prednisone, Dexamethasone…
• Thuốc dự phòng: Được sử dụng để giảm tần suất và mức độ nghiêm trọng của cơn đau, thường dùng cho những người bị nhức đầu mãn tính.
  • Thuốc chẹn beta: Metoprolol, Propranolol…
  • Thuốc chống trầm cảm: Nortriptyline, Amitriptyline…
  • Thuốc chống động kinh: Valproic acid, Topiramate…

Liệu pháp không dùng thuốc

• Liệu pháp hành vi:
  • Thư giãn: Các kỹ thuật thư giãn như hít thở sâu, yoga, thiền định… giúp giảm căng thẳng, hạn chế các cơn đau nhức.
  • Phản hồi sinh học (Biofeedback): Giúp người bệnh nhận biết và kiểm soát các phản ứng sinh lý của cơ thể như nhịp tim, huyết áp, căng cơ… từ đó kiểm soát cơn đau.
  • Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT): Giúp thay đổi suy nghĩ và hành vi để đối phó với căng thẳng và đau đầu hiệu quả hơn.
• Vật lý trị liệu:
  • Xoa bóp, bấm huyệt: Các kỹ thuật xoa bóp và bấm huyệt có tác dụng thư giãn cơ bắp, giải tỏa căng thẳng, đồng thời tăng cường lưu thông máu.
  • Chườm nóng/lạnh: Việc chườm nóng có thể giúp thư giãn cơ bắp và giảm đau, còn chườm lạnh sẽ giúp giảm viêm và sưng.
  • Điện xung, siêu âm: Giúp giảm đau và viêm.
• Tiêm thuốc:
  • Tiêm corticosteroid: Tiêm vào vùng đau hoặc xung quanh dây thần kinh bị ảnh hưởng, giúp giảm viêm và đau.
  • Tiêm botulinum toxin: Tiêm vào các cơ vùng đầu và cổ, giúp giảm co thắt cơ và giảm đau đầu căng cơ, đau nửa đầu mãn tính.
• Châm cứu: Có thể giúp giảm đau, thư giãn cơ bắp và cải thiện tuần hoàn máu.
• Liệu pháp thay thế khác: Yoga, thiền định, thôi miên… có thể giúp giảm căng thẳng và cải thiện giấc ngủ, từ đó giảm đau đầu.

Mẹo dân gian đơn giản cải thiện bệnh tại nhà

Ưu điểm của các mẹo dân gian trị đau đầu là sử dụng các nguyên liệu tự nhiên, dễ kiếm, ít tác dụng phụ và thường mang lại cảm giác thư giãn, dễ chịu.

• Tỏi: Tỏi chứa allicin, có tác dụng giảm đau, kháng viêm và kháng khuẩn. Bạn có thể ăn sống vài tép tỏi, hoặc giã nát tỏi trộn với dầu dừa rồi thoa lên trán. Tỏi có thể gây mùi hơi thở, nên súc miệng kỹ sau khi sử dụng.
• Bạc hà: Tinh dầu bạc hà có tác dụng làm mát, giảm đau và thư giãn. Bạn có thể thoa dầu bạc hà lên thái dương, trán hoặc hít tinh dầu bạc hà. Không nên thoa dầu bạc hà trực tiếp lên da, đặc biệt là vùng da nhạy cảm, vì có thể gây kích ứng. Nên pha loãng bạc hà với dầu nền (dầu dừa, dầu oliu…) trước khi sử dụng.
• Hoa cúc: Trà hoa cúc có tác dụng an thần, giảm stress và căng thẳng, từ đó giúp giảm đau hiệu quả.
• Lá tía tô: Lá tía tô có tính ấm, giúp giải cảm, giảm nhức đầu do cảm lạnh. Bạn có thể dùng lá tía tô nấu canh, pha trà hoặc giã nát đắp lên trán.
• Gừng: Gừng có tính ấm, giúp lưu thông khí huyết, giảm đau và chống viêm. Bạn có thể sử dụng gừng tươi để pha trà, giã nát đắp lên trán hoặc thái lát ngậm. Gừng có thể gây nóng trong, không nên sử dụng quá nhiều, đặc biệt là với người có cơ địa nóng.

Dùng thuốc Đông y

Trong y học cổ truyền, đau đầu được xem là do sự mất cân bằng âm dương, khí huyết ứ trệ, hoặc do các yếu tố ngoại tà xâm nhập. Dựa trên nguyên lý này, Đông y có nhiều bài thuốc và phương pháp điều trị bệnh hiệu quả, tập trung vào việc điều hòa khí huyết, khu phong tán hàn, thanh nhiệt giải độc.

Dưới đây là một số bài thuốc Đông y thường được sử dụng để điều trị bệnh:

Bài thuốc 1: Xuyên khung trà điều tán trị đau đầu kèm theo sợ lạnh, đau mỏi vai gáy, ngạt mũi, chảy nước mũi trong.

• Thành phần: Xuyên khung 10g, Bạch chỉ 10g, Cương tằm 10g, Mạn kinh tử 10g, Cam thảo 6g, Gừng tươi 3 lát.
• Cách dùng: Mỗi ngày người bệnh chỉ dùng 1 thang dạng sắc uống, thuốc có thể chia nhỏ 2-3 phần, uống hết trong ngày.

Bài thuốc 2: Xuyên cúc thượng thanh hoàn (gia giảm) trị các cơn đau dữ dội, sốt, mặt đỏ, khát nước, tiểu vàng, táo bón.

• Thành phần: Xuyên khung 10g, Cúc hoa 10g, Bạch chỉ 10g, Thăng ma 6g, Mạn kinh tử 10g, Hoàng cầm 12g, Chi tử 10g.
• Cách dùng: Mỗi ngày người bệnh chỉ dùng 1 thang dạng sắc uống, thuốc có thể chia nhỏ 2-3 phần, uống hết trong ngày.

Bài thuốc 3: Quy tỳ thang (gia giảm) trị nhức đầu âm ỉ, chóng mặt, hoa mắt, sắc mặt nhợt nhạt, mệt mỏi, tim hồi hộp, mất ngủ.

• Thành phần: Đảng sâm 12g, Bạch truật 12g, Phục linh 12g, Hoàng kỳ 12g, Long nhãn 12g, Đại táo 10 quả, Viễn chí 10g, Mộc hương 6g, Cam thảo 6g.
• Cách dùng: Mỗi ngày người bệnh chỉ dùng 1 thang dạng sắc uống, thuốc có thể chia nhỏ 2-3 phần, uống hết trong ngày.

Bài thuốc 4: Sài hồ sơ can tán (gia giảm) trị nhức đầu kèm theo căng tức ngực, khó thở, buồn bực, dễ cáu gắt.

• Thành phần: Sài hồ 12g, Xuyên khung 10g, Bạch thược 12g, Chỉ xác 10g, Cam thảo 6g, Gừng tươi 3 lát.
• Cách dùng: Mỗi ngày người bệnh chỉ dùng 1 thang dạng sắc uống, thuốc có thể chia nhỏ 2-3 phần, uống hết trong ngày.

Biện pháp phòng ngừa đau nhức đầu

Mặc dù không phải lúc nào cũng có thể ngăn chặn hoàn toàn cơn đau đầu, nhưng chúng ta có thể giảm thiểu tần suất và mức độ nghiêm trọng của chúng bằng cách:

• Quản lý căng thẳng: Căng thẳng là yếu tố kích hoạt đau phổ biến. Hãy áp dụng các kỹ thuật thư giãn như thiền, yoga, hít thở sâu để kiểm soát căng thẳng.
• Ngủ đủ giấc: Thiếu ngủ làm tăng nguy cơ đau nhức đầu. Người trưởng thành cần ngủ 7-8 tiếng mỗi đêm và duy trì giờ giấc ngủ đều đặn.
• Chế độ ăn uống: Hạn chế rượu bia, caffein, chocolate,… Duy trì chế độ ăn cân đối, bổ sung nhiều rau xanh, trái cây và uống đủ nước.
• Tập thể dục: Vận động thường xuyên giúp giảm căng thẳng, cải thiện tuần hoàn máu, giảm nguy cơ mắc bệnh.
• Tư thế làm việc đúng cách: Điều chỉnh tư thế ngồi làm việc, sử dụng ghế ergonomique, nghỉ giải lao thường xuyên khi làm việc với máy tính.
• Điều trị các bệnh lý tiềm ẩn: Nếu nhức đầu do bệnh lý khác gây ra, cần điều trị triệt để bệnh lý đó.
• Môi trường: Tránh ánh sáng mạnh, tiếng ồn, mùi hương nồng,…
• Thói quen: Bỏ hút thuốc lá, không lạm dụng thuốc giảm đau, tránh bỏ bữa.
• Nhận biết và tránh các yếu tố kích hoạt: Nếu bạn nhận thấy mình thường bị đau đầu sau khi ăn một loại thức ăn nào đó, tiếp xúc với mùi hương mạnh, hoặc khi thời tiết thay đổi, hãy cố gắng tránh chúng.

Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về chứng đau đầu. Nếu bạn thường xuyên bị đau nhức ở đầu, hãy đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.