Viêm Mũi Dị Ứng

Hắt hơi liên tục, chảy nước mũi không ngừng, nghẹt mũi khó thở… Đó là những triệu chứng quen thuộc của viêm mũi dị ứng, một căn bệnh phổ biến khiến nhiều người khổ sở, ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng cuộc sống. Vậy viêm mũi dị ứng là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị như thế nào? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết này.

Viêm mũi dị ứng là gì?

Viêm mũi dị ứng hay còn gọi là sốt cỏ khô, là tình trạng viêm niêm mạc mũi xảy ra khi hệ miễn dịch phản ứng quá mức với các dị nguyên trong không khí. Khi hít phải dị nguyên, cơ thể sẽ giải phóng histamin và các chất trung gian hóa học khác, gây ra các triệu chứng viêm mũi như ngứa, hắt hơi, chảy nước mũi, nghẹt mũi.

Viêm mũi dị ứng được chia thành hai loại chính:

• Viêm mũi dị ứng theo mùa: Thường là mùa xuân hoặc mùa thu, khi nồng độ phấn hoa trong không khí cao.
• Viêm mũi dị ứng quanh năm: Xảy ra quanh năm, do tiếp xúc với các dị nguyên trong nhà như bụi bẩn, nấm mốc, lông thú cưng…

Triệu chứng viêm mũi dị ứng

Viêm mũi dị ứng thường gây ra một loạt các triệu chứng khó chịu, ảnh hưởng đến mũi và các vùng lân cận. Các triệu chứng này có thể xuất hiện ngay lập tức hoặc sau vài giờ tiếp xúc với dị nguyên. Cường độ triệu chứng cũng thay đổi tùy theo từng người và mức độ nghiêm trọng của bệnh.

Dưới đây là những triệu chứng thường gặp của viêm mũi dị ứng:

Triệu chứng tại chỗ

• Ngứa mũi: Cảm giác ngứa ngáy, khó chịu bên trong mũi, khiến người bệnh muốn dụi hoặc ngoáy mũi liên tục.
• Hắt hơi: Hắt hơi liên tục, thường xảy ra thành từng cơn, đặc biệt là vào buổi sáng sớm hoặc khi tiếp xúc với dị nguyên.
• Sổ mũi (chảy nước mũi): Nước mũi trong, loãng, chảy nhiều, có thể gây chảy nước mắt sống.
• Nghẹt mũi: Niêm mạc mũi sưng phù, gây tắc nghẽn đường thở, khó thở bằng mũi, buộc phải thở bằng miệng.
• Mất khứu giác: Khả năng ngửi bị giảm hoặc mất đi do niêm mạc mũi bị viêm, tắc nghẽn.

Triệu chứng toàn thân

Ngoài các triệu chứng tại mũi, viêm mũi dị ứng còn có thể gây ra một số triệu chứng toàn thân như:

• Mệt mỏi: Cảm giác mệt mỏi, uể oải, thiếu năng lượng, khó tập trung.
• Đau đầu: Đau đầu âm ỉ hoặc dữ dội, thường tập trung ở vùng trán, xoang.
• Rối loạn giấc ngủ: Nghẹt mũi, khó thở khiến người bệnh khó đi vào giấc ngủ, gây mất ngủ, ngủ không ngon giấc.
• Ngứa mắt, viêm kết mạc: Mắt ngứa, đỏ, chảy nước mắt, có thể kèm theo viêm kết mạc.
• Hen suyễn: Ở một số người, viêm mũi dị ứng có thể khởi phát hoặc làm nặng thêm triệu chứng hen suyễn.

Phân biệt triệu chứng theo giai đoạn:

• Giai đoạn cấp tính: Các triệu chứng xuất hiện đột ngột và dữ dội, thường kéo dài vài ngày đến vài tuần.
• Giai đoạn mạn tính: Các triệu chứng kéo dài dai dẳng, thường nhẹ hơn so với giai đoạn cấp tính, nhưng ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống.

Nguyên nhân gây bệnh

Viêm mũi dị ứng xảy ra khi hệ miễn dịch phản ứng quá mức với các dị nguyên xâm nhập vào cơ thể qua đường hô hấp. Các dị nguyên này thường là các chất vô hại, nhưng ở người có cơ địa dị ứng, chúng sẽ kích hoạt phản ứng viêm, gây ra các triệu chứng khó chịu ở mũi.

Các yếu tố dị nguyên phổ biến gây bệnh bao gồm:

• Dị nguyên trong nhà: Bụi bẩn, mạt bụi nhà, nấm mốc, lông thú cưng (chó, mèo)…
• Dị nguyên ngoài trời: Phấn hoa (cỏ, cây, hoa), bào tử nấm mốc, khói bụi, ô nhiễm không khí…
• Các chất kích thích: Khói thuốc lá, mùi hóa chất, thay đổi thời tiết (nóng, lạnh, độ ẩm)…

Ngoài ra, một số yếu tố khác cũng có thể góp phần làm tăng nguy cơ mắc viêm mũi dị ứng, bao gồm:

• Yếu tố di truyền: Người có tiền sử gia đình bị dị ứng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
• Yếu tố môi trường: Sống trong môi trường ô nhiễm, thường xuyên tiếp xúc với khói bụi, hóa chất… sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
• Hệ miễn dịch suy yếu: Trẻ nhỏ, người già, người mắc bệnh mãn tính… có hệ miễn dịch suy yếu dễ bị viêm mũi dị ứng hơn.

Viêm mũi dị ứng có nguy hiểm không?

Đa số trường hợp viêm mũi dị ứng không gây nguy hiểm đến tính mạng. Tuy nhiên, nếu không được điều trị đúng cách, bệnh có thể dẫn đến một số biến chứng như:

• Viêm xoang: Viêm nhiễm lan sang các xoang, gây đau nhức, đau đầu, chảy mủ mũi…
• Polyp mũi: Hình thành các khối u lành tính trong mũi, gây nghẹt mũi, khó thở.
• Hen suyễn: Làm tăng nguy cơ mắc hen suyễn hoặc làm nặng thêm triệu chứng hen suyễn.
• Viêm tai giữa: Ở trẻ em, viêm mũi dị ứng có thể gây viêm tai giữa, ảnh hưởng đến thính giác.
• Rối loạn giấc ngủ: Nghẹt mũi, khó thở khiến người bệnh khó đi vào giấc ngủ, gây mệt mỏi, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

Cách chẩn đoán viêm mũi dị ứng

• Tiền sử bệnh: Bác sĩ sẽ hỏi bạn về các triệu chứng, thời điểm xuất hiện triệu chứng, tiền sử dị ứng của bạn và gia đình…
• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ quan sát niêm mạc mũi, kiểm tra các triệu chứng.
• Test dị ứng da: Đây là xét nghiệm giúp xác định dị nguyên gây dị ứng cho bạn.
• Xét nghiệm máu: Xét nghiệm này giúp đo nồng độ IgE (một loại kháng thể có liên quan đến dị ứng) trong máu.

Đối tượng nguy cơ cao

Viêm mũi dị ứng có thể gặp ở mọi lứa tuổi, từ trẻ em đến người lớn. Tuy nhiên, một số đối tượng sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn như:

• Trẻ em: Hệ miễn dịch của trẻ còn non yếu, dễ bị kích ứng bởi các dị nguyên.
• Người có cơ địa dị ứng: Những người có tiền sử dị ứng với các tác nhân khác (thực phẩm, thuốc…) có nguy cơ bị viêm mũi dị ứng cao hơn.
• Người có hệ miễn dịch suy yếu: Người già, người mắc bệnh mãn tính (tiểu đường, HIV…) có nguy cơ cao bị bệnh do sức đề kháng kém.

Phương pháp điều trị viêm mũi dị ứng

Mục tiêu điều trị viêm mũi dị ứng là kiểm soát triệu chứng, ngăn ngừa biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Hiện nay, có nhiều phương pháp điều trị viêm mũi dị ứng khác nhau, bao gồm:

Tránh các dị nguyên

Đây là biện pháp quan trọng nhất trong điều trị và phòng ngừa viêm mũi dị ứng. Bằng cách xác định và hạn chế tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng, bạn có thể giảm thiểu đáng kể các triệu chứng khó chịu. Một số cách để tránh dị nguyên bao gồm:

• Giữ vệ sinh môi trường sống:
  • Thường xuyên vệ sinh nhà cửa, lau chùi bụi bẩn, hút bụi thảm, rèm cửa.
  • Thường xuyên dùng nước nóng để giặt giũ chăn ga gối đệm.
  • Hạn chế sử dụng thảm, rèm cửa bằng vải dày, khó vệ sinh.
  • Sử dụng máy lọc không khí để loại bỏ bụi bẩn, phấn hoa, nấm mốc trong không khí.
• Hạn chế tiếp xúc với dị nguyên bên ngoài:
  • Đeo khẩu trang mỗi khi ra ngoài, đặc biệt là trong mùa phấn hoa.
  • Tránh đến những nơi có nhiều phấn hoa, bụi bẩn, nấm mốc như công viên, vườn hoa, bãi cỏ…
  • Tránh nuôi thú cưng trong nhà, hoặc nếu có nuôi thì cần vệ sinh sạch sẽ cho chúng thường xuyên.
• Tránh các yếu tố kích thích:
  • Kiêng tối đa việc hút thuốc lá và tránh xa khói thuốc.
  • Hạn chế tiếp xúc với các loại hóa chất, nước hoa, mỹ phẩm… có thể gây kích ứng.
  • Giữ ấm cơ thể, nhất là khi thay đổi thời tiết.

Sử dụng thuốc tân dược

Thuốc được sử dụng để điều trị triệu chứng và kiểm soát tình trạng viêm. Các loại thuốc thường được sử dụng bao gồm:

Thuốc kháng histamin:

• Thuốc kháng histamin ức chế hoạt động của histamin – một chất trung gian hóa học gây ra các triệu chứng dị ứng như ngứa, hắt hơi, sổ mũi.
• Các loại thuốc thuộc nhóm kháng histamin như:
  • Thuốc kháng histamin thế hệ 1: Chlorpheniramine, diphenhydramine… có hiệu quả nhanh nhưng gây buồn ngủ.
  • Thuốc kháng histamin thế hệ 2: Loratadine, cetirizine, fexofenadine… tác dụng kéo dài nhưng ít gây tác dụng phụ hơn thế hệ 1.
  • Thuốc kháng histamin thế hệ 3: Desloratadine, levocetirizine… ít gây tác dụng phụ, hiệu quả kéo dài.

Thuốc xịt mũi corticosteroid:

• Corticosteroid là thuốc kháng viêm mạnh, giúp giảm sưng, viêm niêm mạc mũi, từ đó làm giảm các triệu chứng nghẹt mũi, sổ mũi.
• Các loại thuốc: Fluticasone, Mometasone, Beclomethasone…
• Cách dùng: Xịt trực tiếp vào mũi, thường ngày 2 lần. Cần sử dụng đúng kỹ thuật để thuốc phát huy hiệu quả.

Thuốc thông mũi:

• Thuốc thông mũi giúp co mạch máu ở niêm mạc mũi, làm giảm sưng, giúp mũi thông thoáng hơn.
• Các loại thuốc: Pseudoephedrine, Oxymetazoline, Xylometazoline…
• Cách dùng: Thuốc thông mũi có dạng uống hoặc xịt mũi. Tuy nhiên, không nên lạm dụng thuốc thông mũi, chỉ nên sử dụng trong thời gian ngắn (dưới 7 ngày) và theo chỉ định của bác sĩ.

Các loại thuốc khác:

• Thuốc kháng leukotriene: Ức chế leukotriene – một chất trung gian hóa học gây viêm.
• Thuốc ức chế Cromolyn: Ổn định tế bào mast, ngăn chặn giải phóng histamin.

Liệu pháp miễn dịch

Liệu pháp miễn dịch, còn gọi là liệu pháp dị ứng, là phương pháp điều trị đặc hiệu, giúp giảm nhạy cảm của cơ thể với dị nguyên. Liệu pháp này được chỉ định cho những trường hợp viêm mũi dị ứng nặng, không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác.

• Miễn dịch dưới lưỡi: Người bệnh được cho uống hoặc ngậm dưới lưỡi các liều lượng nhỏ dị nguyên, tăng dần theo thời gian.
• Miễn dịch tiêm: Người bệnh được tiêm các liều lượng nhỏ dị nguyên, tăng dần theo thời gian.

Liệu pháp miễn dịch cần được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa dị ứng và kéo dài trong thời gian từ 3-5 năm.

Bài thuốc Đông y trị bệnh từ căn nguyên

Theo quan điểm của Đông y, viêm mũi dị ứng là do chính khí suy yếu, tà khí xâm nhập, gây bất thông phế khí. Do đó, việc điều trị theo Đông y cần tập trung vào các nguyên tắc sau:

• Phù chính khu tà: Tăng cường chính khí, nâng cao sức đề kháng của cơ thể để chống lại tà khí.
• Tuyên phế thông khiếu: Giúp lưu thông khí huyết, thông thoáng đường thở.
• Kiện tỳ ích phế: Bồi bổ tỳ vị, tăng cường chức năng phế để nâng cao khả năng phòng vệ của cơ thể.

Các bài thuốc thường dùng như:

• Ngọc bình phong tán: Dùng cho thể phong hàn, có tác dụng bổ khí, cố biểu, trừ phong hàn. Thành phần gồm hoàng kỳ 30g, phòng phong 12g, bạch truật 12g. Mỗi ngày dùng 1 thang, thuốc chia thành 2-3 phần bằng nhau uống hết trong ngày.
• Tân di tán: Dùng cho thể phong nhiệt, có tác dụng sơ phong thanh nhiệt, thông khiếu. Thành phần gồm bạc hà 6g, kinh giới 6g, phòng phong 8g, xuyên khung 6g, thạch cao 12g. Mỗi ngày dùng 1 thang, thuốc chia thành 2-3 phần bằng nhau uống hết trong ngày.

Bài thuốc Viêm xoang – Viêm mũi dị ứng Đỗ Minh Đường:

Đây là bài thuốc Nam gia truyền với lịch sử hơn 150 năm. Bài thuốc được nghiên cứu và bào chế từ những năm đầu thế kỷ XIX bởi cố lương y Đỗ Minh Mon, truyền nhân đời thứ 2 dòng họ Đỗ Minh và hiện nay đã được lương y Đỗ Minh Tuấn (truyền nhân đời thứ 5) tối ưu và phát triển.

• Thành phần: Gần 50 loại dược liệu, trong đó có Kim ngân hoa, Ké đầu ngựa, Cỏ mực, Bồ công anh, Bách bộ, Tơ hồng xanh, Đương quy…
• Cơ chế: Khu phong tán hàn, giải độc tiêu viêm, hoạt huyết, bổ can thận, tăng cường sức đề kháng.
• Liệu trình: Gồm 3 chế phẩm thuốc đặc trị viêm mũi dị ứng, thuốc xịt viêm mũi dị ứng, cao giải độc chống viêm.

Mẹo dân gian trị bệnh tại nhà

• Xông hơi: Sử dụng nước nóng pha với tinh dầu khuynh diệp, bạc hà, hoặc gừng để xông hơi. Hơi nước ấm sẽ hỗ trợ làm loãng dịch nhầy, giúp đường thở thông thoáng.
• Rửa mũi bằng nước muối: Pha nước muối sinh lý loãng (khoảng 9g muối/lít nước) để rửa mũi hàng ngày. Nước muối giúp làm sạch dịch nhầy, loại bỏ bụi bẩn và dị nguyên.
• Uống trà gừng ấm: Gừng có tính ấm, giúp làm ấm cơ thể, giảm nghẹt mũi, sổ mũi.
• Ăn tỏi: Tỏi có tính kháng khuẩn, kháng viêm, giúp tăng cường sức đề kháng.
• Mật ong: Mật ong có tính kháng khuẩn, chống viêm, giúp làm dịu niêm mạc mũi. Pha mật ong nguyên chất với nước ấm hoặc chanh để uống mỗi ngày.

Biện pháp phòng ngừa viêm mũi dị ứng hiệu quả

• Giữ nhà cửa luôn sạch sẽ, thoáng mát, hạn chế bụi bẩn.
• Định kỳ giặt chăn ga gối đệm để tránh tiếp xúc với dị nguyên.
• Hạn chế nuôi thú cưng trong nhà.
• Đeo khẩu trang khi ra ngoài, đặc biệt là khi thời tiết giao mùa hoặc khi đến nơi ô nhiễm
• Sử dụng nước muối để vệ sinh mũi họng thường xuyên.
• Tránh tiếp xúc với các chất kích thích như khói bụi, khói thuốc lá, mùi hóa chất mạnh.
• Ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, bổ sung nhiều rau xanh, hoa quả tươi.
• Mỗi ngày dành ít nhất 30 phút để tập thể dục, nâng cao sức khỏe.
• Ngủ đủ giấc từ 7-8 tiếng mỗi đêm để tinh thần thoải mái.
• Thăm khám sức khỏe định kỳ, nhanh chóng phát hiện và điều trị bệnh kịp thời.

Viêm mũi dị ứng là một bệnh lý phổ biến, ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, bằng cách nhận biết sớm các triệu chứng, điều trị đúng cách và chủ động phòng ngừa, bạn hoàn toàn có thể kiểm soát bệnh và tận hưởng cuộc sống thoải mái hơn.